فصل دوم (کتاب مراحل اخلاق در قرآن)-----عبور ازدام"الشیطان یعدکم الفقر" با فراگیری علم و ورود به مرحله ی دشوارتر خودرایی وغرور

شیطان وقتى در جبهه درک مطلب ناکام ماند و انسان در مقام درک موفق شد آنگاه می ‏کوشد در مراحل بعدى مانند تعلیم، تدریس، تدوین و... راه یابد تا عالم را گرفتار غرور کند و در نتیجه به جاى دیدن خدایى که معلم حقیقى است، خود را ببیند و براى خودنمایى کار بکند.

ائمه معصومین (علیهم السلام) به ما آموخته ‏اند:

مبادا با راى و فکر خود چیزى را به عنوان حق تلقى کنید.بسیار دشوار است که انسان به جایى برسد که در باره حق و باطل فتوا بدهد و سختى آن تنها در تحصیل علم نیست، بلکه یک لحظه به هوس داعیه‏ دار «نه‏» گفتن است.

به تعبیر مرحوم سید حیدر آملى (رحمه الله علیه) گاهى انسان، غافل است و نمی داند که در درون وى چه خواهش هایى مطرح می شود; گاهى در درون به طور مرتب، جاه طلبى و مقام خواهى انسان را به امرى دعوت مى‏کند و او باید دریابد که پیشنهاد از طرف کیست و صدا از گلوى صیاد، بیرون مى‏آید و باید به او «نه‏» بگوید.

کسى که همه تلاش و کوشش او در ابطال سخن حق رقیب صرف مى‏شود و هنگامى‏که نتوانست آن را ابطال کند، به توجیه سخن خودش برمى‏آید، او با خود بازى کرده و به دنیا و لهو و لعب تن در داده است.

همان‏طور که در ورزش کشتى به خاک مالیدن پشت رقیب مطرح است، در کشتى درونى نیز به خاک مالیدن بینى رقیب مطرح است و چون ما خود، رقیب خود هستیم و دیگرى با ما دشمن نیست، در اسلام به ما گفته‏ اند: بهترین حالات نمازگزار، سجده است و مستحب است‏ سجده، طولانی تر از رکوع باشد و نیز گفته ‏اند: گذاشتن هفت عضو بر روى زمین، واجب و گذاشتن عضو هشتم یعنى بینى، مستحب است و این همان «رغم الانف‏» یعنى بینى را در مقابل خدا به خاک مالیدن است.

از امام رضا (علیه السلام) پرسیدند:

چرا محل سجده باید یا زمین باشد یا چیزى که از زمین مى‏روید، ولى از خوردنیها و پوشیدنی ها نیست؟

فرمودند: براى این که انسان از خوراکى و پوشاکى که معبود دنیازدگان است، چشم بپوشد: